1926
1926 Baku Türkologlar Kongresi topandı: Kongrede Volga bölgesinden Türk akademisyenler bir Türk Dili Federasyonu’nun oluşturulmasını talep ettiler. Yine Sovyet Sosyalist Cumhûriyetleri Birliği dahilindeki bütün Türk dillerinin Latin alfabesini benimsemesi teklif edildi. Açıkçası bu, ‘Biz Türkler kendimizi birbirimizden ayırt/izole edemeyiz’ anlamına geliyordu. Kongrenin önemli yanı bu talebin Türkiye’den katılan akademisyenlerin huzurunda ifade edilmesiydi. Bir süre bu türden bir açıklama açık olarak başka yerlerde görülmedi. Belki de bu 1927 yılından itibaren yetkililerin daha sıkı önlemler almasının sonucuydu.
1926 John Logie Baird ilk televizyon görüntüsünü başarıyla iletti.
Ocak 1926 Tedavülde bulunan Osmanlı banknotlarının yerine yeni banknot çıkarılmasına ilişkin kanun kabul edildi (12 Ocak 1926 Türkiye).
Şubat 1926 Kırgız Otonom Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu (1 Şubat 1926).
Şubat 1926 Siirt mebusu Mahmut (Soydan) Bey tarafından İstanbul’da Milliyet gazetesinin çıkarılmaya başlanması (11 Şubat 1926 Türkiye).
Şubat 1926 743 sayılı Medenî Kânûn kabul edildi (17 Şubat 1926 Türkiye).
Şubat 1926 765 sayılı Ceza Kânûnu kabul edildi (17 Şubat 1926 Türkiye).
Şubat 1926 Türkiye ile Amerika arasında geçici ticaret antlaşması imzalandı (18 Şubat 1926).
Mart 1926 Yeni ‘Türk Ceza Kanunu’ yürürlüğe girdi (1 Mart 1926).
Mart 1926 Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında ticaret antlaşması imzalandı (11 Mart 1926).
Mart 1926 788 sayılı Memurîn Kânûnu’nun Kabûlü (15-18 Mart 1926 Türkiye).
Mart 1926 Maarif Kanunları: 832 sayılı Masarif Vekâleti Teşkilâtı Kanunu, 819 ve 843 sayılı kanunlarla da il bütçelerinin, öğretmen okullarının açılmasına yardım yapmasına ilişkin kanunlar kabul edildi. Yine 822 sayılı kanunkla da gündüzlü öğrencilerden ücret alınmasından vazgeçildi. 823 sayılı kanun Okul Kitapları ile ilgili. 842 ise ilkokul öğretmenleri ile ilgili kanundur. Memurîn Kânûnu’nun Kabûlü (20-22 Mart 1926 Türkiye).
Mart 1926 Türkiye ile Almanya arasında geçici ticaret antlaşması imzalandı (25 Mart 1926).
Nisan 1926 Türkiye karasularında deniz nakliyatı, yolcu taşımacılığı ve her türlü liman hizmetlerinin Türk bandıralı gemiler tarafından yapılmasına ilişkin kanun kabul edildi. Yabancılara verilen imtiyazlar iptal edildi. Kabotaj Kanunu’nun 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe gireceği açıklandı (19 Nisan 1926).
Nisan 1926 Türkiye-İran Emniyet ve Muhâdenet Mu’âhedenâmesi (22 Nisan 1926).
Mayıs 1926 Ankara’da otomatik telefon şebekesi kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi (29 Mayıs 1926 Türkiye).
Mayıs 1926 Türkiye-Fransa Dostluk ve İyi Komşuluk Mu’âhedesi (30 Mayıs 1926).
Haziran 1926 Türkiye-İngiltere ve Irak Hudut ve İyi Komşuluk Mu’âhedenâmesi (Ankara Antlaşması) imzalandı. Türkiye, Musul vilayetinin tamamının Irak’a bağlanmasını kabul etti (5 Haziran 1926).
Haziran 1926 İzmir Suikasti: İzmir Valisi Kâzım (Dirik) Paşa’dan İsmet Paşa’ya suikast haberi veren telgraf geldi. İkinci bir telgraf suikastçı Ziya Hurşit’in silah ve bombalarla yakalandığı haberi idi (17/18 Haziran 1926 Türkiye).
Haziran 1926 Yeni Ticaret Kanunu kabul edildi (28 Haziran 1926 Türkiye).
Temmuz 1926 Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi. Bu tarih, daha sonra bayram olarak kutlanmaya başladı (1 Temmuz 1926 Türkiye).
Temmuz 1926 Türk Ceza Kanunu yürürlüğe girdi (1 Temmuz 1926).
Ekim 1926 İtalya’da Mussolini liderliğindeki faşist parti devlet partisi olduğunu açıkladı, her türlü muhalefet yasaklandı (7 Ekim 1926).
Ekim 1926 Bazı illerin isimleri değiştirilmiştir. Bunlar: Ertuğrul: Bilecik, İçel: Silifke, Bozok: Yozgat, Canik: Samsun, Hamitabat: Isparta, Saruhan: Manisa, Karahisar-ı Şarkî: Şebinkarahisar, Karasi: Balıkesir, Kocaeli: İzmit, Menteşe: Muğla olarak değiştirilmiştir (24 Ekim 1926 Türkiye).
Kasım 1926-Nisan 1938 Prométhéan League/Prométhé Ligi tarafından Paris’te “Prométhée: Organe de Défense Nationale des Peuples du Caucase et de l’Ukraine” adlı dergi yayımlandı. Daha sonra başlık künyesine Türkistan’ın da eklenmesinden sonra dergi, “Prométhée: Organe de Défense Nationale des Peuples Opprimés de l’U.R.S.S.” adını aldı. Resul-Zade, Mirza-Bala vb. gibi birçok Türkçü de bu mecmuada yazı yazdı (Kasım 1926-Nisan 1938).
Aralık 1926 Japon imparotorluğuna Hirohito geçti (25 Aralık 1926v).
1927
1927 Amerika Birleşik Devletleri ile yeniden siyasal ilişkilerin kurulması için notalar alınıp verildi.
1927 Stalin, “Trotsky-Zinoviev” muhalefetini temizledi.
1927 Türk Dil ve Türk Tarih Encümenleri’nin teşkili (Türkiye).
1927 Genel Af ve Nazım Hikmet. Genel aftan yararlanan Nazım Hikmet, ikinci defa Rusya’dan döndü ve Zekeriya Sertel’in Resimli Ay mecmuasına girerek, sol çevreleri etrafına taopladı. Akabinde “Putları Kırıyoruz” kampanyasıyla bütün şöhretlere saldırmaya başladı (Türkiye).
1927 1927 ortalarında, 1097 sayılı Kanun’la Doğu’dan Batı illerine mecburi göç ve iskan yapıldı. Daha sonra 1197 sayılı diğer bir kanunla da bu kaldırıldı (Türkiye).
Mart 1927 Takrir-i Sükun Kanunu’nun 2. maddesini değiştiren ve kanunu iki yıl daha uzatan kanun TBMM’de kabul edildi (2 Mart 1927 Türkiye).
Nisan 1927 Türk Ocakları Merkez Hey’eti Binası’nın temel atma merasimi (Nisan 1927 Türkiye).
Ekim 1927 II. T.B.M.Meclisi’nin Sona ermesi (1 Ekim 1927 Türkiye).
Ekim 1927 CHF’nın İlk Büyük Kongresi’nin yapılması ve Genel Başkanlığa tekrar Mustafa Kemal Paşanın seçilmesi (15 Ekim 1927 Türkiye).
Ekim 1927 TBMM’de Büyük Atatürk tarafından NUTUK’un Okunması (15-20 Ekim1927 Türkiye).
Kasım 1927 TBMM’nin Üçüncü Dönemi açıldı. Gazi Mustafa Kemal ikinci kez Cumhurbaşkanı seçildi (1 Kasım 1927).
1927-28 Komünistler tarafından, Kazak Alaş Orda Partisinin tasfiyesi ve cumhuriyet hükûmetinde Kazakların yerine Rusların yerleştirilmesi.
1928
1928 Amsterdam Olimpiyatları başladı. (İlk dördüncülüğümüzün alınması. Tayyar Yalaz)
1928 Sovyet anti İslâm kampanyası başlatıldı ve bu İslâm mahkemeleri ile vakıfların kapatılması neticesini doğurdu.
1928 Yavuz-Havuz Meselesi: Yavuz Kravüzörü. Bahriye Vekili Topçu İhsan (Eryavuz) Bey. Ali Cenânî ve yiyecek ve un ihtiyâcı olayı (Türkiye).
Şubat 1928 İç çamaşırı kullanılması da, Yerli Malı Kullanma Mecburiyeti hakkındaki Kanun kapsamına alındı (9 Şubat 1928 Türkiye).
Nisan 1928 İsmet ve 120 arkadaşınca Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun 2, 16, 26 ve 38. maddelerinde değişiklik öngören ve Laik düzenlemeleri içeren kanun teklifi, Meclis başkanlığına verildi, başkanlık da bunu Anayasa Komisyonu’na gönderdi (4 Nisan 1928 Türkiye).
Nisan 1928 Meclis Genel Kurulu’na gelen Anayasa Tadili ile ilgili kanun 1222 sayılı Kanun olarak kabul edildi. Kullanılan oy: 264, Kabul: 266. Anayasa’da laik esaslı değişiklikler. 1924 tarihli T.C. Teşkîlât-ı Esâsiye Kânûnu [Anayasası]’nun 2. Maddesinin “Türkiye Devleti’nin dini ‘Dîn-i İslâm’dır” fıkrası ile 26. maddedeki “Ahkâm-ı Şer’iye’nin Büyük Millet Meclisi tarafından yürütüleceğini” belirten cümle kaldırılmıştır. Ayrıca mebusların ve Reis-i Cumhûrun yaptıkları yeminler de değiştirilerek ‘Namus Üzerine Ant’ içilmesi şekli kabul edilmiştir (10 Nisan 1928 Türkiye).
Nisan 1928 Yargıtay Kuruluş Kanunu kabul edildi (14 Nisan 1928 Türkiye).
Nisan-Mayıs 1928 Türk Ocakları 5. Kurultayı yapıldı (23 Nisan-5 Mayıs 1928 Türkiye).
Mayıs 1928 “Türkiye’de gençlik teşkîlâtları kurmak hakkının Türk vatandaşlarına ait olduğu hakkında Kanun”un TBMM’de kabulü (12 Mayıs 1928).
Mayıs 1928 Afgan Kralı ve eşinin İstanbul’a gelişi ve gece Ankara’ya hareketi. 20’sinde Ankaraya varmışlar, 27’sinde İstanbul’a tekrar dönmüşler ve 1. 6. 1928 tarihinde de İzmir Vapuru ile Batum’a gitmişlerdir (19 Mayıs 1928 Türkiye)
Mayıs 1928 Türkiye-Afganistan Dostluk ve İşbirliği Mu’âhedenâmesi (22 Mayıs 1928). (TBMM’de onaylanması: 29 Kasım 1928).
Mayıs 1928 Tekke ve Zaviyeler’in kapatılması (23 Mayıs 1928 Türkiye).
Mayıs 1928 “Türk Vatandaşlığı Kanunu”nun kabulü (23 Mayıs 1928 Türkiye).
Mayıs 1928 Uluslararası Rakamların Kabulü ve Kullanılmasına dair Erzincan mebusu Saffet, İzmit mebusu Reşit Saffet, Çorum mebusu Mustafa ve Balıkesir mebusu Sadık Beyler’in ortaklaşa verdikleri teklif, Maliye ve Eğitim komisyonlarınca kabul edilerek 20 Mayıs 1928’de Meclis’de görüşülmeye başlanmıştır. Neticede Beynelmilel erkâmı yani Latin rakamlarını Türk sayı şekilleri haline getiren 1288 sayılı Beynelmilel Erkâmın Kabulü Kânûnu 24 Msyıs 1928 tarihinde kabul edilmiştir. (1 Haziran 1929’da yürürlüğe girmiştir. Türkiye).
Mayıs 1928 “Millet Mektepleri açılması hakkında” Heyet-i Vekile kararı (28 Mayıs 1928 Türkiye).
29 Mayıs 1928 Sovyet Sosyalist Tatar Cumhuriyeti’ni Muhtar Sovyet Sosyalist Tatar Cumhuriyeti şeklinde bir alt idari yapıya büründürdüler (29 Mayıs 1928).
Haziran 1928 Türk-İran Dostluk ve Güvenlik Protokolü (15 Haziran 1928).
Ağustos 1928 Osmanlıca’daki yabancı kelimeler için yeni harf işaret arayanlar ile, bunlara gerek olmadığı görüşünde olanlar tartışma içinde idi. M. K. Paşa Türkçecilerden yana tavır takındı. Mezkur tarihte “Dolma Bağça”dan İsmet’e yazdığı mektupta ilk kez yeni harflaeri kullanarak “Yeni alfabemizin kesin şeklini belirtmekte, burada bulunan Komisyon üyesi ile anlaştık. Benim değiştirdiğim noktaları iyi karşıladılar” dedi (4/5 Ağustos 1928).
Ağustos 1928 M.K. Paşa’nın Sarayburnu Park Gazinosu’ndaki Konuşması ve yeni harflerle yazılmış kağıdı Falih Rıfkı Atay’a okutması. Oradan Büyükada Yat Kulübü (sonra Anadolu Kulübü)’ne giden Mustafa Kemal, Sarayburnu’ndaki konuşmayı burada yapamayacağını dile getirmiştir (8/9 Ağustos 1928 Türkiye).
Ağustos 1928 Kellog Mîsâkı ve Paktı imzalandı (27 Ağustos 1928).
Eylül 1928 Mustafa Kemal’in İstanbuldan hareketle Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Sivas, Kayseri gezisi ve Ankara’ya dönüşü. Dönüşünde Başvekâlete yeni harflerin tatbikatını kolaylaştırmak için tesbit ettiği bazı esasları bildiren 21. 9. 1928 tarihli yazısı (14/21 Eylül 1928 Türkiye).
Eylül 1928 ABD Milliyetçi Çin hükümetinin varlığını tanıdı (27 Eylül 1928).
Ekim 1928 Sovyetler Birliği’nde ilk 5 yıllık kalkınma planı uygulamaya koyuldu (1 Ekim 1928).
Kasım 1928 Latin Alfabesi’ne dayalı Yeni Türk Alfabesi’nin Kabulü (Harf İnkılâbı): Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’nın TBMM’nin III. Devre II. İçtimâı’nı açış konuşması. 1353 sayılı "Yeni Türk Harfleri’nin kabul ve tatbiki hakkında Kanun”un TBMM’de kabulü (1 Kasım 1928). (yürürlüğe girişi 3 Kasım 1928).
Kasım 1928 Mustafa Kemal Paşa’nın Millet Mektepleri’nin genel başkanlığını ve Başöğretmenliği kabul etmeleri (8 Kasım 1928 Türkiye).
Kasım 1928 7284 sayılı Kararnâme ile "Millet Mektepleri Talimatnâmesi”nin Vekiller Heyeti’nce tasvip ve kabul olunması (11 Kasım 1928 Türkiye) (Yönetmeliğin yayım tarihi: 24 Kasım 1928, MM Yönetmeliğinin bir senelik tecrübeye göre değiştirilen yeni şeklinin Vekiller Heyeti’nce kabulü: 22 Eylül 1929).
Kasım? 1928 İngilizce Heceyi Sadeleştirme Cemiyeti Glasgow Şubesi’nden gelen tebrik telgrafına Mustafa Kemal’in verdiği cevab (Kasım? 1928 Türkiye).
1928-30 Sovyet Orta Asyası’nda Arap alfabesi yerine Latin alfabesi kullanılmaya başlandı.
1928-33 Sovyet Orta Asya halkının zorla kollektivizasyonu.
1929
1929 Hubble, gökadaların birbirlerinden uzaklaştığını gösterdi. Bu da "Big Bang/Büyük Patlama Kuramına” temel oluşturdu.
1929 Resimli Ay’ın "Putları Kırıyoruz” kampanyası (Türkiye).
1929 Sofya’da Balkan Türkleri Millî Kongresi yapıldı.
Ocak 1929 Yeni Harfler ve bu harflerle yazıyı öğretmek üzere "Millet Mektepleri”nin açılması: "1 Kasım 1928 tarihli Türk Harfleri’nin kabul ve tatbiki hakkındaki Kanun” gereğince Arap harfleriyle kitap basımını yasaklayan maddenin yürürlüğe girmesi. Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in Ankara’da ölümü (1 Ocak 1929 Türkiye).
Mart 1929 Takrir-i Sükun Kanunu kaldırıldı (4 Mart 1929 Türkiye).
Ağustos 1929 İran’da Türk Katliamı (Ağustos 1929).
Eylül 1929 Maarif Vekilliği’nin emriyle Okullardan Arapça ve Farsça Derslerinin kaldırılması (1 Eylül 1929 Türkiye).
Ekim 1929 Tacik Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu (15 Ekim 1929).
Ekim 1929 New York borsası iflas etti (24 Ekim 1929).
Kasım 1929 M. K. Paşa’nın TBMM’nin III. Dönem III. Toplanma yılını açış konuşması (1 Kasım 1929 Türkiye).
Kasım 1929 Gazi’nin Ankara’da yapılmakta olan Türk Ocağı Merkez Binası’nda incelemelerde bulunmak üzere teşrifi (24 Kasım 1929 Türkiye).
Aralık 1929 Türk-Sovyet Protokolü (17 Aralık 1929).
Aralık 1929 Irak Elçisi Rauf Bey’in Çankaya’da itimatnâmesini takdim merasimi ve elçinin söylevine M.K. Paşa’nın cevâbî konuşması (28 Aralık 1929 Türkiye).
1930
1930 Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti (Ulusal Ekonomi ve Araştırma Kurumu) kuruldu.
1930 Türkistan-Sibirya Demiryolu hattı tamamlandı.
1930 1680 Türk öğretmen Yugoslavya’da işten uzaklaştırıldı.
1930 18. yy’danberi Rus işgali altında yaşayan Hakaslar, Hakasya’da Özerk bölge statüsüne kavuştular. Güney Doğu Sibirya’da bulunan bu bölge, Rusya’nın Krasnoyarks vilayetine bağlıdır. Hakaslar Türk boyu olup Güney Doğu Sibirya’da yaşamaktadırlar. Hakasların iki bin yılı aşan tarihleri onların bir Kırgız grubu olduğunu göstermektedir. Tanrı Dağı Kırgızlarının dünyaca ünlü büyük destanları Manas da bu tarihi olaydan bahsetmektedir. Manas Destanı’nda anlatıldığına göre Tanrı Dağı Kırgızları Yenisey bölgesinden bugünki vatanlarına iki Kırgız Han’ı önderliğinde göç etmişlerdir. 19. yüzyıl Çin kaynakları Kırgızlardan “Heges” veya “KieKiaSe” adıyla bahsetmektedir. Sonraki yıllarda Tanrı Dağı Kırgız boylarının Müslümanlaşması ve yaşanılan bölgeler arasındaki mesafenin uzak olması nedeniyle Yenisey Kırgızları’nın ayrı bir kimlik benimsemesi ve Hakas adını kabullenmeleri sonucunu doğurmuştur.
Şubat 1930 Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu kabul edildi (20 Şubat 1930).
Mart 1930 Hindistan’ın efsanevi lideri Gandhi, tuz yürüyüşüne başladı. binlerce Hintliyle 24 günde 350 klometrelik yürüdü (12 Mart 1930).
Nisan 1930 Kadınlara Belediye Seçimlerine Girme Hakkı verildi (3 Nisan 1930 Türkiye).
Nisan 1930 Türk Ocakları Merkez Binası’nın açılışı (23 Nisan 1930 Türkiye).
Nisan 1930 Ankara’da Türk Ocakları VI. Kurultayı’nın Toplanması. Mustafa Kemal’in görüşmeleri izlemesi. (24-28 Nisan 1930 Türkiye). Kurultay 28 Nisan 1930 günü sona ermiştir.
Haziran 1930 T.C Merkez Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. Yasa ile banknot çıkarma hakkı Maliye Bakanlığından alınarak Merkez Bankası’na verildi (11 Haziran 1930 Türkiye).
Haziran 1930 Türk Tarihi Tetkik Hey’eti’nin Ankarada ilk içtimâını yapması ve Heyet Başkanlığına Tevfik (Bıyıklıoğlu) Bey’in seçilmesi (4 Haziran 1930 Türkiye)
Haziran 1930 Ahâlî Mübâdelesine Mütedâir Türkiye-Yunanistan Mukâvelenâmesi (10 Haziran 1930).
Haziran 1930 Büyük Britanya-Irak Muâhedesi imzalandı (30 Hairan 1930).
Ağustos 1930 Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Başkanlığa Fethi Okyar geçti (12 Ağustos
1930 Türkiye).
Eylül 1930 İmam Hatip Okullarının tamamen kapatılması ve Orta Öğretimden Din Derslerinin kaldırılması (1 Eylül 1930 Türkiye).
Eylül 1930 M.K. Paşa’nın, Sadri Maksudi (Arsal) Bey’in “Türk Dili İçin” adlı kitabına yazdıkları: “... Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk Milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır” (2 Eylül 1930 Türkiye).
Eylül 1930 Ahali Cumhuriyet Fırkası, Adana’da kuruldu (26 Eylül 1930 Türkiye).
Ekim 1930 Türkiye-Yunanistan Dostluk, Bîtaraflık, Uzlaşma ve Hakem Mu’âhedesi (30 Ekim
1930).
Kasım 1930 Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kapatılması, Fırka kurucuları tarafından feshedildi (17/18 Kasım/Aralık 1930 Türkiye).
Aralık 1930 Türk Ocakları’na karşı iftira kampanyası (Aralık 1930 Türkiye).
Aralık 1931 Başbakan İsmet İnönü İle Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ın Yunanistan’ı ziyaretleri sırasında, 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması yürürlüğe konuldu (5 Aralık 1931).
Aralık 1930 Adana’da kurulan “Ahali Cumhuriyet Fırkası” hükümet tarafından feshedildi (21 Aralık 1930 Türkiye).
Aralık 1930 Menemen Olayı (23 Aralık 1930 Türkiye).
Aralık 1930 Amele ve İşçi Partisi, Edirne’de kuruldu (29 Aralık 1930 Türkiye).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder