1833 Babıâli Tercüme Odasının kurulması.
1833 Osmanlı-Rus Hünkâr İskelesi Antlaşması (ittifak).
1833 Mısır ile Kütahya Mukavelesi (Osmanlı).
1834 Mekteb-i Harbiye’nin açılması (Osmanlı).
1834 İlk mekanik biçer kullanılmaya başlandı (ABD).
1837 Isambard Kingdom Brunel, ilk kıtalararası buharlı gemiyi yüzdürdü.
Kasım 1837 ‘Eser-i Hayr’ adlı Osmanlı yapımı buharlı gemi, denize indirildi (26 Kasım 1837).
1837/1838-1846/1847 Kenesarı Kasımov önderliğinde Rus tahakkümüne karşı Kazak direnişi. Millî istiklâl mücâdelesi.
1837-1858 Hindistan’da Bahadur Shah II (Ebu’l-Zafer Muhammed Siracüddin)’ın saltanatı. Son Babür şahı, devleti İngilizler tarafından ilhak edilince sürgüne gönderildi.
1838 İlk Rüşdiyelerin kurulması (Osmanlı).
1838 İlk elektrikli telgraf (İngiltere).
Ağustos 1838 İngiliz tüccarına geniş imkanlar tanıyan Osmanlı-İngiliz Balta Limanı Ticaret Muahedesi/Sözleşmesi imzalandı. Bu muahede ile gümrük resmi oranı, ihracatta yüzde 12, ithalatta yüzde 5 olarak tespit edildi (16 Ağustos 1838).
1839 İbrahim Paşa ordusu karşısında Osmanlı’nın Nizip bozgunu.
1839 Osmanlı Sultanı II. Mahmut’un ölümü.
Mayıs 1839 Mektebi Şahane-i Tıbbiye açıldı (14 Mayıs 1839 Osmanlı).
Kasım 1839 Osmanlı İmparatorluğu’nda anayasalı düzene ilk ciddî yaklaşma girişimi; Mustafa Reşit Paşa’nın (1800-1858) Gülhane Hatt-ı Hümayunu (Tanzimat Fermanı) ilan edildi; Tanzimat Devri başladı (3 Kasım 1839).
1839-1842 İlk Afyon Savaşı, Avrupa güçlerine karşı Çin’in yenilgisi ile sonuçlandı.
1839-42 İlk İngiliz-Afgan Savaşı, Britanya’nın Kâbil ve Kandahar’ı ele geçirmesi ile sonuçlandı.
Temmuz 1839-1861 II. Mahmud’un vefatı üzerine Abdülmecid tahta çıktı (1 Temmuz 1839-1861 Osmanlı).
Mart 1840 Halkın sağlığının korunması ve iyileştirilmesi için Meclis-i Umur-ı Tıbbiye kuruldu (3
Mart 1840 Osmanlı).
1840 Osmanlı Devleti’nde ilk özel gazete; William Churchill’in Cerîde-i Havadis’i yayımlaması.
Temmuz 1840 Osmanlı, İngiltere, Prusya, Avusturya ve Rusya arasında Londra Mukavelesi imzalandı. Mukavele hükümlerine göre; Osmanlı Devleti, Mısır’ı veraset, Suriye’nin kaydı hayat şartıyla Mehmet Ali Paşa’ya vermeyi kabul etti (15 Temmuz 1840).
1840-1842 İngiliz-Çin Afyon Savaşı.
1840-1888 Namık Kemal (Osmanlı).
1841 Mısır’ın Osmanlı Asya topraklarından çıkarılması.
Mayıs 1841 İngiltere’nin yardımıyla Mısır meselesi halledildi. Mısır veraset usulü ile Mehmed Ali Paşa’ya bırakıldı (24 Mayıs 1841 Osmanlı).
1842 Boğazlar Mukavelesi.
1842 Stoddart ve Conolly’nin, Buhara Emiri Nasrullâh tarafından hapis ve idam edilmeleri.
1843-1847 Altışehir’de Altı Hocalar isyanı.
Nisan 1845 Polis (zabıta) Teşkilatı kuruldu (10 Nisan 1845 Osmanlı).
1845-1849 İngilizler’in Pencap ve Keşmir’i almaları.
1846 Meksika-ABD Savaşı’nın başlaması.
1846 Besteci Dede Efendinin ölümü (d. 1778).
1848 Kazak Ulu Cüz Hanlığı, Ruslar tarafından ilgâ edildi.
1848 Avrupa’da devrimler (1948 ihtilalleri) ve Fransa’da İkinci Cumhuriyet.
1848 Marks (1818-1883) ve Engels’in (1820-1895) "Komünist Manifesto”‘yu yayımlamaları.
Aralık 1848 Fransuva Jozef, Avusturya İmparatoru oldu (2 Aralık 1848).
1850’ler Romantik müzik çağı; Berlioz (1803-69), Liszt (1811-86) Wagner (1813-83), Brahms (1833-97), Verdi (1813-1901), Chopin (1810-49).
1850-1864 Çin’de Taiping ayaklanması.
Ağustos 1851 Palmer ve Goloschimid Şirketleriyle sözleşme imzalayan Osmanlı Hükümeti, borç para aldı (24 Ağustos 1851 Osmanlı).
1851-1914 İsmail Gaspıralı (d. 8 Mart 1851 Avcı, Bahçesaray - ö. 11 Eylül 1914 Bahçesaray).
1852 Louis Napolyon’un imparator olması (Faransa, III. Napolyon).
1853 Hindistan’da ilk demiryolu ve ilk telgraf hattı.
1853-1856 Osmanlı-İngiliz-Fransız-itifakı ile Rusya arasında Kırım Savaşı başladı.
1854 İlk Osmanlı dış borçlanması (istikrazı).
1854 ABD Amirali Perry’in Japonya’yı ticaret yapmaya zorlaması.
1854 Ruslar tarafından Alma-Ata (sonra Fort Vernoe)’nın kuruluşu.
1855 Rusya, Kırım Savaşı’nda yenildi.
1855 (Aral Gölü’nden Issık Göl’e kadar uzanan) Sir-i Deryâ Çizgisi’ni kontrol altında tutacak şekilde Kazakistan, tamamen Rus kontrolü altına girdi.
1855-1873 Çin’in Yunnan ve Şansi vilâyetlerinde Müslümanların ayaklanması.
1855-1881 Aleksandır II. (Rus İmparatoru).
Şubat 1856 Islahat Fermanı ilan edildi (28 Şubat 1856 Osmanlı).
Mayıs 1856 İstanbul Tıp Cemiyeti’ne ‘Şahane’ unvanı verildi ve cemiyetin adı Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane olarak değiştirildi (21 Mayıs 1856 Osmanlı).
Mart 1856 Kırım Savaşı sonrası Osmanlı Devleti, Fransa, İngiltere ve Sardinya-Piemonte Krallığı ile Rus çarlığı arasında Paris Anlaşması imzalandı (30 Mart 1856).
1856 Dolmabahçe Sarayı’nın açılışı.
1857 Hindistan’da İngiliz yönetimine karşı ayaklanma.
1857 Hocalar Altışehir’de isyân ettiler.
1857-1944 Abdürreşid İbrahim (Sibirya’da Tara şehrinde doğdu, Tokyo’da öldü).
1857-1860 İkinci Afyon Savaşı, yine Çin’in yenilgisiyle sonuçlandı.
1859 Mülkiye Mektebi (Siyasal Bilgiler Fakültesi)’nin kurulması.
1859 Sardunya ile Fransa’nın, Avusturya ile savaşı; İtalya’nın birleşme süreci.
1859 Darwin, (1809-1882) evrim kuramlarını içeren, "Türlerin Kökeni” adlı eserini yayımladı.
1860 Bir Türk’ün çıkardığı ilk özel gazete; Şinasi’nin “Tercümân-ı Ahvâl”‘i.
1860 Pekin Antlaşması; Çin’in Amur ve Ussuri bölgelerini Rusya’ya terketmesi.
1860 Lübnan ve Suriye’de Müslüman-Hıristiyan çatışmaları.
1860 Belçikalı Etienne Lenoir ilk içten yanmalı motoru yaptı.
1860’lar Avrupa romancılığının parlak dönemi; Dickens (1812-1870), Dumas (1802-1870), Flaubert (1821-1880), Turgenvey (1818-1883), Dostoyevski (1821-1881), Tolstoy (1828-1910).
1860-1885 Türkmenistan Hanlığı: Türkmenistan, Ruslar tarafından yıkılmıştır.
Haziran 1861 Sultan Abdülmecit vefat etti (25 Haziran 1861 Osmanlı).
1861-1876 Abdülaziz’in saltanatı (Osmanlı).
1861 Köylü toprak sahiplerinin aleyhine olarak, Serflik/toprağa bağlı kölelik kaldırıldı. Bunu hızlı bir endüstriyel gelişme takip etti, çalışan bir sınıf hareketi gelişti ve ihtilalci fikirler yayıldı. Bütün bu gelişmeler Alexander II.’nin 1881 yılında bir suikast sonucu öldürülmesiyle sonuçlandı.
1861 Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye’nin kurulması (Osmanlı).
1861 Pasteur’ün (1822-95) mikrop kuramını geliştirmesi.
1861 Kadınlara ilk oy hakkı (Avustralya).
1861-1865 ABD İç Savaşı; köleliğin kaldırılması.
1863 Robert Kolej’in kurulması.
1863 Fransa’nın Hindiçini’de himaye düzeni kurması.
1863 Londra’da ilk metro işlemeye başladı.
1863/64-1876 Doğu Türkistan’da Yakup Bey/Han (1820-1877) başkanlığında Altışehir’de bağımsız “Doğu Türkistan İslâm Devleti” kuruldu. Osmanlılar, İngiltere ve Rusya tarafından resmen tanındı. Ancak bu bağımsız Türk devletinin ömrü kısa sürmüş ve 1876 yılında Çin-Mançu devletince yeniden işgal edilmiş ve 1884’te Sincan “Yeni Toprak” adıyla Çin İmparatorluğuna bağlanmıştır.
1865 Ruslar, Türkistan Vilâyeti’ni teşkil ettiler.
Haziran 1865 Ruslar, Taşkent’i ele geçirdiler (Haziran 1865).
Haziran 1865 1865’te İstanbul’da yoksullar ve yetimler için yatılı lise; Darülşafaka kuruldu (15 Haziran 1865 Osmanlı).
1866 Prusya’nın Avusturya’yı yenmesi.
1866 İngilizlerin İzmir-Aydın Demiryolu’nu işletmeye açmaları.
1867 Kuzey Germen Federasyonu’nun ve Avusturya-Macaristan İkili Monarşisinin kurulması.
1867 Marks’ın "Das Kapital” (Ana Mal, Sermaye) adlı eserinin yayımlanması.
1867 Mustafa Fazıl Paşa’nın Sultan Abdülaziz’e açık mektubu. Mustafâ Fazıl Paşa’nın himayesinde Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin, Namık Kemal (1840-1888), Ali Suavi (1839-1878), Ziya Bey (1825-1880) ve diğer bazı Osmanlı aydınlarınca Paris’te kurulması.
1867 Ruslar, Taşkent başkenti olmak üzere bir Türkistan Genel Vâliliği teşkil ettiler.
1867-1915 Tevfik Fikret (Osmanlı).
1868 Gregor Mendel, bezelye bitkileriyle yaptığı, modern genetik kuramının temellerini oluşturan araştırmalarını bitirdi.
1868 Ruslar, başkenti Orenburg olmak üzere bir Kazak Step Genel Valiliği teşkil ettiler.
Nisan 1868 Şura-yı Devlet’in teşekkülü ve Divan-ı Ahkam-ı Adliyye’nin ayrı bir temyiz organı olarak ayrıldı (1 Nisan 1868 Osmanlı).
Mayıs 1868 Rusyanın Semerkant’ı ele geçirmesi (Mayıs 1868).
Mayıs 1868 Danıştay kuruldu (10 Mayıs 1868 Osmanlı).
Haziran 1868 Buhara Hanlığı, Rus kontrolü altında bağımlı bir devlet oldu (Haziran 1868). Haziran 1868 Hilal-i Ahmer kuruldu (11 Haziran 1868 Osmanlı).
1868 Japonya’da Tokugava Şogunluğunun sona ermesi ve Meiji Hanedanlığı’nın başlaması. 1868 Namık Kemal ve Ziya Paşa’nın Londra’da "Hürriyet” gazetesini kurmaları.
1868 Galatasaray Sultanisi’nin kurulması (Osmanlı).
1868 İlk kız öğretmen okulu Darülmuallimat’ın açılması (Osmanlı).
1869 Süveyş Kanalı’nın açılması.
1869 Dimitriy Mendeleyev, Periyodik Çizelge’yi hazırladı.
1869 Ruslar, Hazar Denizi kıyısındaki Krasnovods’ta bir kale inşaa ettiler.
Eylül 1869 Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi yayınlandı. Nizamname ile ilk ve orta öğretim düzenlendi (2 Eylül 1869 Türkiye).
1869-1944 Mehmet Emin Yurdakul (Osmanlı, Türkiye).
1870 Papalığın yanılmazlık bildirisi.
1871 Tataristan’da Kayyum Nasırî tarafından ilk yıllık/almanak yayınlandı.
1871 Fransa-Prusya Savaşı’nda Fransa’nın yenilmesi; Alman Birliği’nin kuruluşu ve Fransa’da Üçüncü Cumhuriyetinin ilanı, Paris Komünü.
1871 Yazar ve gazeteci Şinasi’nin ölümü (d. 1826).
1871 Rus kuvvetleri İli Vadisi’ni ele geçirdiler.
1871-1872 Türkçede ilk romanlar; Evangelinos Misailidis’in "Seyreyle Dünyayı” ve Şemsettin Sami’nin "Taaşşuk u Tal’at ve-Fitnat”‘ı.
Ağustos 1873 Hive Hanlığı, Rus kontrolü altında bağımlı bir devlet oldu (Ağustos 1873).
1873 Namık Kemal’in "Vatan Yahut Silistre” adlı piyesinin oynanması.
1873 Darüşşafaka’nın açılışı (Osmanlı).
1873-1936 Mehmet Akif Ersoy (Osmanlı, Türkiye).
1874 İlk elektrikli tramvay (New York).
1874 Resimde Empresyonist okul; Monet (1840-1926), Renoir (1841-1919), Degas (1834-1917).
Kasım 1874 İngiliz siyaset adamı Sir Winston Churchill doğdu (30 Kasım 1874).
1875 Hasan Serdabi, Bakü’de Rusya’daki Türkler arasında çıkarılan ilk milli gazete olan "Ekinci”yi yayınlamaya başladı.
1875 Avrupa’da İşçi ve Sosyalist partilerin kurulması; Almanya (1875), Belçika (1885), Hollanda (1877), İngiltere (1893), Rusya (1898).
1875 Hersek isyanı (Osmanlı’ya karşı).
1875 Osmanlı Devleti’nin mali iflası; Tenzil-i Faiz Kararı (6 Haziran 1875).
1876 Hokand Hanlığı, Ruslar tarafından ilhâk edildi.
1876 Çinliler, Doğu Türkistan’ı yeniden işgâle başladılar.
1876 V. Murat’ın saltanatı (Osmanlı).
Mayıs 1876 Bulgar isyanı (Osmanlı’ya karşı, 2 Mayıs 1876).
Mayıs 1876 Türk basınında ilk kez sansür uygulandı (10 Mayıs 1876)
Mayıs 1876 Abdülaziz’in tahttan indirilmesi, yerine V. Murât’ın tahta çıkartılması (Osmanlı, 30 Mayıs 1876).
Haziran 1876 Sultan Abdülaziz vefaat etti (4 Haziran 1876 Osmanlı).
Haziran 1876 Çerkes Hasan olayı (15 Haziran 1876 Osmanlı).
Ağustos 1876-1909 II. Abdülhamit’in tahta çıkışı ve saltanatı (Osmanlı, 31 Ağustos 1876).
Aralık 1876 Mithat Paşanın Sadrâzam olması (Osmanlı, 19 Aralık 1876).
Aralık 1876 Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasası olan Kanun-i Esasi ilan edildi. I. Meşrutiyet süreci başladı (21 [23 ] Aralık 1876).
Aralık 1876 Tersane Konferansı’nın açılması (23 Aralık 1876).
Mart 1877 İlk Osmanlı Meclisi’nin açılması (19 Mart 1877).
Kasım 1877 Gazi Osman Paşa, Plevne’de teslim olmayacağını bildirdi (12 Kasım 1877 Osmanlı).
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi).
1877 Kraliçe Victoria, "Hindistan Kraliçesi” ilân olundu.
1877 Yakub Bey, zehirlenerek öldürüldü.
1878 Kaşgar, Tso Tsung-t’ang komutasındaki Çinliler’in eline geçti.
1878 Ruslar karşısındaki yenilgide fazla taviz vermemek için, Kıbrıs adası Britanya İmparatorluğu’na kiralandı (Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen İngilizlere geçti).
1878 Modern Azerbaycan edebiyatının kurucusu, Türk dünyasının ilk dram yazarı, alfabe ıslahatçısı, şair, eleştirmen ve filozof Mirza Fethali Ahundzade (1812-1878) öldü.
1878 Elektrikle ilk sokak aydınlatması (Londra)
Nisan 1878 İstanbul Ermeni Patriği Nerses, İngiltere Dışişleri Bakanı Salisbury’ye gönderdiği muhtırada, Türklerle beraber yaşayamayacaklarını bildirdi (13 Nisan 1878).
1878-1882 İsmail Gaspıralı’nın Bahçesaray Belediye Başkanlığı.
Temmuz 1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında imzalanan Ayastefanos Antlaşması’nın yerine, İngiltere, Avusturya-Macaristan, Fransa, Almanya, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Berlin Kongresi yapıldı ve Berlin Antlaşması imzalandı. Romanya, Karadağ, Sırbistan’ın bağımsızlığı, Bulgaristan’ın özerkliği gerçekleşti. Bu anlaşmaya, Osmanlı Ermenileriyle ilgili 61. madde eklendi. Kongre Ruslar’ın Afganistan’da daha fazla ilerlemesine mani oldu (13 Temmuz 1877).
Ağustos 1878 İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Salisbury, İstanbul Büyükelçisi Layard’a gönderdiği talimatta, Osmanlı Hükümeti’nin Doğu’da reformlara başlaması gerektiğini bildirdi (3 Ağustos 1878).
Aralık 1878 Adalet Bakanı Hûrşîd Paşa’nın görevi sona erdi. Yerine Küçük Sa’îd Paşa atandı (4 Aralık 1878 Osmanlı).
1878-1880 İkinci İngiliz-Afgan Savaşı.
Ekim 1879 Thomas Edison, ‘karbon filamanlı elektrik ampulü’nü icat etti (21 Ekim 1879).
1879 Almanya ve Avusturya-Macaristan İttifakı.
1880 II. Abdülhamit’in Meclisi kapatarak I. Meşrutiyet Anayasası’nı askıya alması (Osmanlı, Nisan).
1880 Transcaspian Demir Yolu, işletmeye açıldı.
Mayıs 1880 Ziya Paşa vefat etti (17 Mayıs 1880 Osmanlı).
1880-1914 Rusya ve Polonya’daki soykırımın bir sonucu olarak Filistin’e Yahudi göçü aniden arttı.
1881
1881 Muharrem Kararnamesi ve Düyun-u Umumiye’nin kurulması (Osmanlı).
1881 Fransa’nın Tunus’u işgali.
1881 Mustafa Kemal [Atatürk], Selanik’te doğdu.
1881 Enver Paşa doğdu.
Ocak 1881 Ruslar’ın Türkmenleri Gök Tepe Savaşında katletmesinin ardından, Transcaspian Vilâyeti/Hazarötesi Vilâyeti teşkil olundu (Ocak 1881).
1881-1894 Aleksandır III. (Rus İmparatoru).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder